Czy to RZS?

Kto choruje na RZS?

Kobiety trzy razy częściej zapadają na reumatoidalne zapalenie stawów, a zatem u każdej kobiety z dolegliwościami stawowymi występuje statystycznie większe prawdopodobieństwo tego schorzenia. Szczyt zachorowalności przypada na 4.–5. dekadę życia, ale zachorować można w każdym wieku: od 17. roku życia do późnej starości.

Objawy RZS

Charakterystyczne dla RZS jest symetryczne występowanie bólu i obrzęków, najczęściej drobnych stawów rąk i stóp. Obrzęki mają charakter stały. W początkowym okresie zmiany mogą dotyczyć pojedynczych stawów.

W RZS ważnym objawem jest tzw. sztywność poranna, która pojawia się po przebudzeniu i ustępuje po krótszym lub dłuższym okresie. Czas utrzymywania się sztywności porannej uzależniony jest od aktywności choroby.

Przy dużej aktywności może trwać przez cały dzień. Charakterystycznymi jej objawami są kłopoty z zaciśnięciem dłoni w pięść, problemy z utrzymaniem kubka porannej kawy czy herbaty, trudności z poruszaniem zajętymi stawami. W przeciwieństwie do choroby zwyrodnieniowej – ruchomość w stawach poprawia się po porannych ćwiczeniach rąk i wykonaniu codziennych czynności.

W trakcie leczenia skrócenie tego czasu lub ustąpienie sztywności porannej jest jednym z mierników skuteczności terapii.

Ocena stawów   

W RZS ból wybitnie się nasila pod wpływem ucisku zajętego stawu. Sam ból nie jest podstawą rozpoznania choroby zapalnej – powinien mu towarzyszyć obrzęk. Zaczerwienienie, zwiększone ucieplenie, obrzęk pojedynczego stawu również mogą być spowodowane zapaleniem: ostrym infekcyjnym lub wywołanym przez kryształy.

Obrzęki w okolicy stawów skokowych należy różnicować z obrzękami zastoinowymi – obrzęk po uciśnięciu nie pozostawia „dołka”, charakterystycznego dla obrzęku zastoinowego.

Badania laboratoryjne

W podstawowych badaniach laboratoryjnych z reguły stwierdza się podwyższone wartości OB i/lub CRP. W przypadku agresywnego przebiegu choroby w morfologii mogą występować podwyższone wartości płytek krwi oraz niedokrwistość zapalna (niedokrwistość chorób przewlekłych z obniżeniem żelaza w surowicy, zmniejszona zdolność jego wiązania, prawidłowe lub zwiększone stężenie ferrytyny). Pozostałe wyniki badań zdają się być prawidłowe.

W diagnostyce RZS ważne są szczegółowe badania laboratoryjne, zwłaszcza oznaczenie obecności czynnika reumatoidalnego w klasie IgM (RF) oraz przeciwciał anty – CCP (przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi).

Należy podkreślić, że czynnik reumatoidalny występuje również w innych schorzeniach.

Obecność czynnika reumatoidalnego:

1. Populacja ogólna osoby zdrowe 1%–2 %, a u osób > 70. roku życia 10%–35%
2. Inne choroby reumatyczne: zespół Sjögrena nawet u 90% chorych, toczeń rumieniowaty układowy, krioglobulinemia (szczególnie w przebiegu zakażenia HCV!),mieszana choroba tkanki łącznej, twardzina układowa, zapalenie wielomięśniowe

3.Sarkoidoza

4.Przewlekłe choroby wątroby i płuc

5.Nowotwory

6.Gruźlica, infekcyjne zapalenie wsierdzia, mononukleoza zakaźna

U części chorych na RZS na początku nie stwierdza się w surowicy czynnika reumatoidalnego (choć może pojawić się w czasie trwania choroby), u części zaś – mimo rozpoznania RZS (seronegatywne RZS) – pozostaje nieobecny.

Bardziej swoiste dla RZS są przeciwciała anty-CCP, wykrywalne u 70%–90 % chorych. Brak tych autoprzeciwciał przy typowym obrazie klinicznym nie wyklucza jednak rozpoznania choroby. Obecnie przeciwciała anty-CCP uważa się za marker wczesnego RZS.

 RZS czy choroba zwyrodnieniowa?

Bóle występujące przy ucisku i obrzęki drobnych stawów rąk i/lub stóp, najbardziej nasilone zaraz po obudzeniu, uczucie sztywności porannej trwające dłużej niż godzinę, zwłaszcza u kobiety z podwyższonymi wartościami OB i CRP bez objawów infekcji.

Należy podkreślić, że często mylone są objawy choroby zwyrodnieniowej (ChZS) i RZS. Mogą też współistnieć oba te schorzenia. Należy pamiętać, że w RZS nigdy nie są zajęte stawy międzypaliczkowe dalsze, w przeciwieństwie do zmian zwyrodnieniowych.

W chorobie zwyrodnieniowej dolegliwości bólowe nie są uzależnione od pory dnia, początkowo pojawiają się podczas ruchu, obciążania stawu i ustępują w spoczynku, w bardziej zaawansowanej chorobie mogą nasilać się po chwili bezruchu (np. siedzenia).

Bólom stawów rąk towarzyszyć może ich drętwienie lub mrowienie, bardziej nasilone w godzinach nocnych, a związane z współistnieniem zmian zwyrodnieniowych w odcinku szyjnym kręgosłupa.

Stawy w chorobach zapalnych stawów (ChZS) mogą ulec zniekształceniu i poszerzeniu, może pojawić się wysięk. W badaniach laboratoryjnych z reguły nie obserwuje się podwyższenia CRP i przyspieszenia OB. Charakterystyczny dla choroby zwyrodnieniowej jest obraz zmian radiologicznych. W różnicowaniu (szczególnie z RZS) przydatne są zarówno badania serologiczne, jak i ocena USG stawów.