Czy to spondyloartropatia?

Spondyloartropatie to grupa schorzeń o podobnej etiopatogenezie i obrazie klinicznym. W surowicy chorych nie stwierdza się czynnika reumatoidalnego, częściej zaś niż w populacji ogólnej występuje antygen HLA B 27.

Do spondyloartropatii zaliczamy: zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK), łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS), reaktywne zapalenie stawów oraz zapalenia stawów towarzyszące zapalnym chorobom jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Crohna), zespół SAPHO i niezróżnicowaną spondyloartropatię.

 Kto choruje?

Na ZZSK trzy razy częściej chorują mężczyźni.

Na pozostałe spondyloartropatie kobiety i mężczyźni zapadają w podobnych proporcjach. W przebiegu tych schorzeń dolegliwości bólowe ze strony kręgosłupa pojawiają się do 40.–45. roku życia. U chorych, u których pierwsze objawy pojawiły się powyżej 45. roku życia nie należy w pierwszej kolejności podejrzewać spondyloartropatię.                                                                                         

Objawy

Cechą charakterystyczną zapalnego bólu kręgosłupa jest powolne narastanie, ostre nasilenie dolegliwości bólowych w godzinach nocnych i porannych po wstaniu z łóżka, nieustępowanie po wypoczynku, a zmniejszenie po ćwiczeniach.                                                                                                                    Różnicuje to bóle w przebiegu zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa, kiedy dolegliwości najbardziej nasilają się pod koniec dnia i ustępują w spoczynku oraz bóle w przebiegu ostrej dyskopatii, intensywne o nagłym początku, najczęściej rozpoczynające się przy pochyleniu do przodu (np. przy podnoszeniu czegoś z podłogi).

W spondyloartopatiach występuje również uczucie sztywności porannej kręgosłupa, ustępujące po porannym rozruszaniu.

Wspólną cechą tej grupy schorzeń jest występowanie zapalenia przyczepów ścięgien, objawiające się bólem i obrzękiem w ich przebiegu; np. w przypadku zajęcia ścięgna Achillesa występuje ból pięt, a pacjenci z zajęciem rozcięgna podeszwowego skarżą się na bóle strony podeszwowej stóp.

Wśród początkowych objawów stawowych dominuje niesymetryczne zapalenie (ból i obrzęk) kilku stawów, bardzo często tylko kończyn dolnych – kolanowych czy skokowych. Dolegliwości bólowe stawów obwodowych najbardziej się nasilają w godzinach porannych, mogą zmniejszać się po rozruszaniu.

Zapalenie stawów w spondyloartropatiach przebiega bez zaczerwienienia stawu i jego okolicy, z reguły też nie występuje duże zwiększenie ucieplenia.

Zmianą charakterystyczną dla spondyloartropatii jest dactylitis, tj. zapalenie palca, tworzące obraz kliniczny tzw. palca kiełbaskowatego.  Zmiany takie występują szczególnie u palców stóp i narastają w ciągu kilku dni – w przeciwieństwie do ataku dny, który rozwija się w ciągu kilku godzin. Łuszczycowe zapalenie stawów (w przeciwieństwie do RZS) zajmuje stawy niesymetrycznie i dotyczy też stawów międzypaliczkowych dalszych.

Do typowych zmian pozastawowych w przebiegu spondyloartropatii należy zapalenie błony naczyniowej oka, przebiegające z zaczerwienieniem i bólem gałki ocznej oraz pogorszeniem widzenia (najczęściej uveitis anterior). Zapalenie błony naczyniowej oka może wyprzedzać objawy z układu ruchu.

Rozpoznanie

W ustaleniu wstępnego rozpoznania pomocny jest wywiad rodzinny w kierunku występowania łuszczycy w rodzinie, zapalnej choroby jelit, zapalenia błony naczyniowej oka czy innej spondyloartropatii. W przypadku reaktywnego zapalenia stawów pojawienie się objawów z układu ruchu jest poprzedzone występowaniem zakażenia górnych dróg oddechowych, zakażenia układu moczowo-płciowego lub objawów z przewodu pokarmowego (np. biegunki).

W podstawowych badaniach dodatkowych można stwierdzić podwyższone wartości OB i CRP, choć prawidłowe parametry nie wykluczają rozpoznania.

Nie ma specyficznych testów potwierdzających rozpoznanie. Jest ono oparte na wystąpieniu charakterystycznych objawów klinicznych oraz diagnostyce obrazowej stawów krzyżowo-biodrowych (początkowo zmiany będą widoczne w rezonansie magnetycznym, w późniejszym okresie choroby w klasycznym zdjęciu radiologicznym – sacroilitis),  jak również obrazowaniu stawów obwodowych i  kręgosłupa.

Pomocne w rozpoznaniu może być oznaczenie obecności antygenu HLAB27, który w tych schorzeniach występuje znacznie częściej (w przypadku ZZSK nawet u 90 % chorych), niż w populacji ludzi zdrowych (do 8%).