Czy to toczeń?

Kto choruje?

Na toczeń rumieniowaty układowy (TRU) statystycznie najczęściej chorują kobiety w trzeciej dekadzie życia.

Objawy

W początkowym okresie dominują objawy ogólne, takie jak osłabienie, zmęczenie, stany podgorączkowe, może też występować gorączka.

W pierwszej kolejności należy wykluczyć infekcję bakteryjną lub wirusową.

W tym schorzeniu może występować nadwrażliwość na światło; wówczas na skórze eksponowanej na promieniowanie (np. twarz i dekolt) pojawiają się zmiany o charakterze rumieniowym. Zmiany na twarzy często przyjmują kształt motyla. Zmiany skórne mogą mieć różny charakter i wymagają różnicowania ze zmianami uczuleniowymi, które z reguły są swędzące (w przeciwieństwie do zmian w przebiegu TRU).

Ważnym objawem klinicznym są zmiany na błonach śluzowych w postaci nadżerek i owrzodzeń.  W przebiegu TRU może wystąpić objaw Raynauda, siność siateczkowa (livedo reticularis), wysypki wielopostaciowe.  Wypadanie włosów to także jeden z objawów choroby.

Mogą występować bóle stawów, również ich zapalenie, raczej niepowodujące zmian w błonie maziowej stawów. Choroba może dotyczyć błon surowiczych i być przyczyną zapalenia opłucnej i/lub osierdzia. Choroba może też powodować objawy neuropsychiatryczne i zajmować obwodowy oraz ośrodkowy układ nerwowy.

Ponieważ częściej chorują kobiety, zawsze lekarz powinien zebrać wywiad ginekologiczny, szczególnie uwzględniając przebyte poronienia i epizody zakrzepowo-zatorowe, aby wykluczyć zespół antyfosfolipidowy.

Badania laboratoryjne

W podstawowych badaniach laboratoryjnych wartości OB mogą być podwyższone, stężenie CRP zaś jest z reguły prawidłowe.

U większości chorych w morfologii krwi występuje obniżona ogólna ilość białych krwinek (leukopenia), często z obniżoną liczbą limfocytów w rozmazie (z limfopenią). U niektórych może występować małopłytkowość; niedokrwistość autoimmunologiczna z dodatnim odczynem bezpośrednim Coombsa.

W przypadku zajęcia nerek przez proces chorobowy (toczniowe zapalenie nerek) w badaniu ogólnym moczu stwierdza się białkomocz o różnym stopniu nasilenia/wałeczki ziarniste. Diagnostykę TRU (poza badaniami podstawowymi) lekarz może poszerzyć, wykonując oznaczenia przeciwciał przeciwjądrowych (ANA). W ocenie wyniku przeciwciał przeciwjądrowych bierze się pod uwagę zarówno miano (minimum 1:160), jak i typ świecenia, mogący pomóc w dalszym różnicowaniu układowych chorób tkanki łącznej.                                                                                                                                       

W przypadku potwierdzenia obecności przeciwciał przeciwjądrowych (szczególnie w wysokim mianie – 1:640 i wyżej) i istnienia innych objawów sugerujących układową chorobę tkanki łącznej, pacjent powinien być pilnie skierowany do reumatologa.

Objawy TRU mogą pojawiać się stopniowo, nie w tym samym czasie, ważny jest więc wywiad zebrany od pacjenta i wywiad rodzinny odnośnie do obecności chorób reumatycznych.  By ułatwić postawienie rozpoznania i usystematyzować diagnostykę tocznia, lekarz posługuje się kryteriami klasyfikacyjnymi wg ACR z 1982 r. (American College of Rheumatology).